Sunday, January 10, 2016

ويل لأمة تأكل ما لا تحصد

د. بياد جمال علي
دعونا نذهب لزيارة متجر للمواد الغذائية أو أي بائع فواكه و خضروات في العراق. دعونا نستكشف ما موجود صنف صنف. لنستكشف نسبة المواد الغذائية المصنعة محليا ( خبز, لحوم, خضروات, و ألبان) و نركز عليها وحدة تلو الاخرى. في هذه الأثناء لندعوا ممثلا من وزارة الزراعة في الحكومة العراقية. و ندعوا ممثلا من دائرة الأمن المركزي. الأن لنعمل سوية لنخرج المواد المستوردة من هذا المتجر, لكي نبقي فقط على المواد الغذائية المصنعة محليا فقط.
لنرى مرة أخرى, ماذا تبقى من أغذيه في هذا المحل ؟
نحن نشجعكم جميعا لتقوموا بهذه التجربة و مشاركة النتائج معنا.
سوف نبدأ بالمادة الغذائية الأساسية الأولى و هو الخبز و مشتقاته بجميع أصنافه. حسب تقارير وزارة التجارة العراقية, انتاج القمح في العراق, هو 1.1 مليون طن في السنة الحالية, بينما العراق يحتاج الى 6.5 مليون طن. في المواسم الأعلى أنتاجا للقمح قبل خسارة الأراضي في السنتين السابقتين, العراق كان يستورد اكثر من نصف الكمية المطلوبة.
أذا أتينا الى قسم اللحوم, سوف نجد من الأنتاج المحلي و المستورد. و من المهم أن نضع في عين الأعتبار, المنتجات المحلية. فأن أغلبية علف الحيوانات مستوردة. و أيضا اللقاحات الطبية المطلوبة تستورد كاملة, أضافة الى أغلب المتطلبات اللازمة الى تربية المواشي و الدجاج.
أيضا لنلقي نظرة على منتجات الالبان, من الحليب و الجبن و اللبن و باقي مشتقاته, فسوف نجد أن %90 من هذه المنتوجات مستوردة.
الأن لنلقي نظرة على الفواكه و الخضروات بأصنافها. سأدعوكم مرة اخرى لزيارة محل فواكه و خضروات لتروا الاصناف العديدة المنتجة محليا !
في هذه الرحلة القصيرة لهذا المتجر, سوف تلاحظون مدى ضعف التصنيع و الانتاج المحلي في بلدنا. سوف نتسائل ماذا يحدث الان في حالة اغلاق المعابر الحدودية, كأغلاق المعبر التركي حاليا بسبب المعارك و القصف, الى متى سوف ندوم ؟
لهذا الموضوع ضرورة و خطورة قصوى لذا يجب التركيز و تسليط الضوء عليها. مستقبلا سوف ندخل بتفاصيل اكثر في سياق هذا الموضوع. احد العوائق في هذا الموضوع هو البيروقراطية و صعوبة الحصول على التقارير الاحصائية من الدوائر الحكومية.
في النهاية, المجتع, الحكومة, و كل فرد, يجب ان يعوا ان اهمية امن الغذاء ان لم يكن اكثر, فهو لا يقل عن اهمية الامن الوطني. جبران خليل جيران يقول "ويل لأمة تأكل ما لا تحصد".
 

To The Citizens of Kurdistan: Get ready for 2016

Dr. Bayad Jamal Ali

The past 2 years have been rather problematic and faced many challenges in Kurdistan from fighting ISIS, issue of liquidity, delays in public employees’ salaries, bankruptcy of many companies, lack of electricity and mismanagement of water which was discussed in " The Wasted Treasure", not being able to accuse one official for corruption, drop in oil prices which was discussed in " The Dilemma of Kurdistan's Black Gold ", political issues of Tuz Khormato which was discussed in a previous article " The Players Behind the Curtain ", lack of transparency in Kurdish oil exports and its role in the economy which was discussed in " Kurdistan's Dutch Disease ", fragile food security which was discussed in " Pity The Nation That Eats A Bread It Doesn't Harvest", shutting down the parliament and several ministries, thousands of students not able to apply for university which was discussed in "The Vicious Cycle of Kurdistan's Education", the loss of lives of thousands of Peshmarga (Kurdish Soldiers) on behalf of the world fight against terrorism, the lack of leadership vision which was discussed in " Kurdistan's Leadership Vision for 2021 ", to the immigration of Kurdish youth along with the resources of a successful economy was discussed in “Kurdistan's Economy and its Shortfalls “.
So the question to ask here is, what is 2016 is going to be like?
First thing to make clear is 2016 Iraqi budget which was just approved in December 2015, and the Kurdish members of Iraqi parliament celebrated that they managed to get the approval of the 17% of Kurdistan's share. It is important to note that the total Iraqi budget of 2016 is $65 billion US dollars based on the current exchange rate in compare to $150 billion dollars in previous years, and in order to reach that number 20-25 billion dollars will be borrowed, estimating that oil is sold by $45 USD, which will not happen because the current prices is fluctuating between $30-$40 and is expected to drop more because of the surplus in oil market supply which is more than 3 million barrels per day. Moreover, it is clearly written in the approved 2016 budget that Kurdistan should give Baghdad 550,000 barrels per day (which everyone knows that will not happen) and also to send the budget Iraqi Prime minister needs to sign the release, which previously the ministry of finance could transfer the money without that, not forgetting that due to the oil revenue issues Baghdad stopped sending the medical supplies to Kurdistan which was not considered in the 17% but an extra support, and that stopped also of you wonder why there is a lack of drugs in the hospitals. So I wonder what the Kurdish Members of Iraqi Parliament were celebrating for!!
Hence, in 2016 Kurdistan Government is the one in charge in finding revenue to run the government and the economy. Taking into consideration that the Kurdistan Regional Government is owed 21 billion dollars (that we know of), and in light of the oil prices that reached a new low to $34 and all studies show that it will decrease more and would need at least a decade or two to raise back to the old prices, and oil market illustrated above along with the loss of 2 billion dollars in Dana Gas Law suit and being in court now for another 11 billion dollars according to dana gas claims, and with the excess supply in oil from all oil producing countries who will buy the legally problematic Kurdish oil!
The delay in public employees’ salaries will remain, demand will drop and more businesses will go bankrupt, unemployment rate will hike, investment projects will stop, government will decrease salaries and downsize personnel, crime rate may increase, and the economy will shrink severely.
So for 2016 people shouldn’t blame Baghdad government, but actually should hold Kurdistan Regional Government accountable (all political parties included), and do ask where has the money been going all these years, and who are the people that are planning for Kurdistan's economy that are celebrating and giving hope to the Kurdish citizens on false pretenses? How a country could be ran without clear economic policies, fiscal policies, and monetary policies? Democracy is not just voting, it is transparency, respecting public opinion, being accountable for misconduct, rule of law, social justice, and many more.

هاووڵاتیانی خۆشه‌ویست، خۆتان ئاماده‌ بكه‌ن بۆ ساڵی ٢٠١٦

د. به‌یاد جه‌مال عه‌لی
هه‌ڵبه‌ت ئاماده‌كارییه‌كه‌ لێره‌دا مه‌به‌ست له‌ بۆنه‌ و جه‌ژنه‌كانی سه‌ری ساڵی نوێ نییه،‌ به‌ڵكو هه‌ڵوێسته‌كردنه‌ له‌سه‌ر دوو ساڵی ڕابردوو سه‌ره‌تای ده‌ستپێكردنی ئه‌م نه‌هامه‌تیانه‌ بوو كه‌ ئێستا تێیداین هه‌ر له‌ شه‌ڕی تیرۆری دژ به‌ ده‌وڵه‌تی ئیسلامی و كێشه‌ی دارایی و دواكه‌وتنی مووچه و نه‌بوونی پاره‌ی نه‌ختینه‌ و ئیفلاسی هه‌ندێك له‌ كۆمپانیا و شوێنه‌ بازرگانییه‌كان و كێشه‌ی كاره‌با و ئاو، وه‌ك له‌ وتاره‌كانی پێشوودا (سه‌روه‌تێك به‌فیڕۆ ده‌چێت) و دابه‌زینی نرخی نه‌وت له‌ (گێژاوی زێڕه ڕه‌شه‌كه‌ی كوردستان) و هه‌روه‌ها كێشه‌ سیاسییه‌كانی كه‌ ڕوویدا له‌ دووزخورماتو (یاریزانه‌كانی پشت په‌رده: قوڵایی ستراتیژیی تووزخورماتو) وه نه‌بونی شه‌فافیه‌ت له‌ هه‌نارده‌كانی نه‌وتتدا و ڕۆڵی له ‌پێشخستنی ئابووریی وڵاتدا‌ (په‌تا هۆڵه‌ندییه‌كه‌ی كوردستان) و له‌ لایه‌كی تره‌وه‌ كێشه‌ی ئاسایشی خۆراك (گەلی بەدبەخت؛ گەلی بێبەرهەمی ناوخۆ) هه‌روه‌ها داخستنی په‌رله‌مان و چه‌ندین وه‌زاره‌ت. سه‌ره‌ڕای وه‌رنه‌گرتنی هه‌زاره‌ها فێرخواز له‌ زانكۆ و په‌یمانگا حكومییه‌كانی كوردستان (خولانەوە بە دەوری بازنە بەتاڵەکەی خوێندن لە کوردستان)، و شه‌هیدبوونی هه‌زاره‌ها پێشمه‌رگه‌ له‌ شه‌ڕی دژی تیرۆر هه‌روه‌ها نه‌بوونی وردبینیی ستراتیژیی حكومه‌ت وه‌ك له‌ (ڕوئیای ئابووریی ئیمارات و هەرێمی کوردستان بۆ ساڵی ٢٠٢١) باسمان كردووه‌ و كۆچی به‌ كۆمه‌ڵی گه‌نجان و كێشه‌ی سه‌رچاوه‌كانی ئابووری له‌ (كه‌م و كورتییه‌كانی ئابووریی كوردستان).
لێره‌دا پرسیاره‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌: كه‌ ئایا ساڵی ٢٠١٦ چی ده‌گوزه‌رێت؟!
خاڵی یه‌كه‌م كه‌ له‌سه‌ری ده‌دوێین په‌سه‌ندكردنی بودجه‌ی عێراقه‌ بۆ ساڵی ٢٠١٦، خۆشحاڵی نوێنه‌رانی كورده‌ له‌ به‌غدا به‌وه‌ی توانییان به‌شه‌ بودجه‌ی هه‌رێمی كوردستان په‌سه‌ند بكه‌ن كه‌ ده‌كاته‌ ١٧% بودجه‌ی گشتیی عیراق.
بودجه‌ی عێراق بۆ ساڵی ٢٠١٦ ده‌كاته‌ نزیكه‌ی (٦٥ ملیار دۆلار) به ‌نرخی ئێستای به‌های دۆلار به‌ به‌راورد به‌ ساڵانی ڕابردوو كه‌ ده‌گه‌یشته‌ نزیكه‌ی (١٥٠ ملیار دۆلار)، به‌پێی خه‌رجییه‌ حكومییه‌كان و پڕكردنه‌وه‌ی بودجه‌ی ساڵی ٢٠١٦ ده‌بێت وڵاتی عیراق بڕی (٢٠ بۆ ٢٥) ملیار دۆلاری تر قه‌رز بكات له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی له ‌په‌سه‌ندكردنی بودجه‌كه‌شدا نرخی نه‌وت له‌ بازاره‌ جیهانییه‌كاندا (له‌ نێوان ٣٠ دولار بۆ ٤٠ دولار) دایه‌ و پێشبینی ده‌كرێت نرخی نه‌وت به‌ ڕێژه‌یه‌كی زیاتر دابه‌زێت به‌هۆی ئه‌و بڕه‌ زیاده‌یه‌ی كه‌ ڕۆژانه‌ ده‌رده‌هێنریت كه‌ بڕه‌كه‌ی ده‌گاته‌ سێ ملیۆن به‌رمیل زیاتر له‌ ویستی بازار.
سه‌ره‌رای ئه‌مه‌ش له‌ په‌سه‌ندكردنی به‌شه‌ بودجه‌ی هه‌رێمی كوردستاندا هاتووه‌ كه‌ ده‌بێت هه‌رێمی كوردستان له‌ ساڵی (٢٠١٦) بڕی (٥٥٠٠٠٠) به‌رمیل نه‌وت ڕۆژانه‌ ڕه‌وانه‌ی به‌غدا بكات (هه‌موومان ده‌زانین ئه‌م كیشه‌یه‌ به‌به‌رده‌وام دوباره‌ ده‌بێته‌وه‌ و چاره‌سه‌ر ناكرێت) به‌پێی یاسایه‌كی نوێش ناردنی به‌شه‌ بودجه‌ی هه‌رێم ده‌بێت ڕاسته‌وخۆ به‌ ڕه‌زامه‌ندی و ئیمزای سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران بێت وه‌ك ده‌زانین كه‌ پێشتر ناردنی ئه‌و به‌شه‌ بودجه‌یه‌ په‌یوه‌ندی به‌ وه‌زاره‌تی دارایی عێراقه‌وه‌ هه‌بووه‌.
به‌هۆی ئه‌م كێشه‌ و ناكۆكییه‌ به‌رده‌وامانه‌ی نێوان حوكمه‌تی ناوه‌ند و هه‌رێمی كوردستان‌ هه‌نووكه‌ ڕووبه‌ڕووی كێشه‌ و قه‌یرانێكی ترسناك بووینه‌ته‌وه‌ ئه‌ویش نه‌بوون و كه‌مبوونه‌وه‌ی ده‌رمانه‌ له‌ نه‌خۆشخانه‌كاندا كه‌ هه‌رێمی كوردستان جگه‌ له‌ وه‌رگرتنی به‌شه‌ بودجه‌ی ١٧% له‌لایه‌ن به‌غداوه‌ حوكمه‌تی عێراق كۆی هه‌موو به‌رهه‌مه‌ ته‌ندروستی و ده‌رمان و پێداویستییه‌كانی هه‌رێمی كوردستانی دابین كردووه‌ تاوه‌كو نه‌خۆشخانه‌كان به ‌نرخێكی یارمه‌تیده‌ر بۆ هاووڵاتیانی دابین بكه‌ن، و‌ له‌ ئێستادا ئه‌م دابینكردنه‌ ڕاگیراوه‌.
ئایا په‌سه‌ندكردنی به‌شه‌ بودجه‌ی هه‌رێم به‌م شێوه‌یه‌ جێگه‌ی خۆشحاڵیه‌!
كه‌واته‌، حوكمه‌تی هه‌رێمی كوردستان پێویسته‌ له‌ ساڵی ٢٠١٦دا به‌دوای سه‌رچاوه‌یه‌كی داهاتی تردا بگه‌ڕێت بۆ پڕكردنه‌وه‌ی خه‌رجییه‌ حكومییه‌كان، چونكه‌ به‌پێی ئه‌م ڕێكه‌وتننامه‌یه‌ پێشبینی ناكریت كه‌ هه‌ردوولایه‌ن پابه‌ندی خاڵه‌كانی بن.
ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی ئه‌وه‌نده‌ی ئێمه‌ بزانین حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان 21 ملیار دۆلار قه‌رزداره‌ له‌ كاتێكدا هه‌نوكه‌ نرخی نه‌وت كه‌مترین ئاستی تۆمار كردووه‌ له‌ ساڵی (٢٠١٤)ه‌ وه‌ كه‌(٣٤$)ه‌، وه‌ به‌پێی ڕاپۆرته‌ دارایی و لێكۆڵینه‌وه‌ زانستیه‌كان پێشبینی ناكرێت نرخی نه‌وت بگاته‌ نرخه‌كانی پێشوی تا ماوه‌ی (١٥ بۆ ٢٠) ساڵی داهاتوو.
له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌ مامه‌ڵه‌یه‌كی بازرگانیدا به‌رامبه‌ر كۆمپانیای دانه‌ گاز بڕی (٢ ملیار دۆلار)ی له‌ده‌ستدا ، وه‌ به‌پێی وته‌كانی كۆمپانیای ناوبراو له‌ ئێستادا له‌ دادگادان بۆ قه‌ره‌بوو كردنه‌وه‌ی (١١ ملیار دۆلار) له‌ لایه‌ن حوكمه‌تی هه‌رێمی كوردستانه‌وه‌. ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رسورمان و پرسیاره‌ ئه‌وه‌یه‌ له‌گه‌ڵ هه‌رزان بون و رێژه‌ی زیادی ئه‌و هه‌موو نه‌وته‌ی ئێستا له‌ بازاره‌كانی جیهاندا هه‌یه‌ .. كێ ئاماده‌یه‌ نه‌وتێكی وه‌ها كێشه‌ له‌سه‌ر بكڕێت؟!
ئه‌وه‌ی پێشبینی ده‌كرێت له‌ ساڵی ٢٠١٦‌دا دواكه‌وتنی مووچه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت به‌ڕێژه‌یه‌كی زیاتر و خواست له‌ بازاره‌كاندا داده‌به‌زێت له‌سه‌ر كاڵاكان، كاره‌ بازرگانییه‌كان ورده‌ ورده‌ به‌ره‌و مایه‌پووچی ده‌ڕۆن و ڕێژه‌ی بێكاری زیاد ببێت به ‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو، پرۆژه‌ی وه‌به‌رهێنان نامێنێت ئه‌مه‌ش واده‌كات حوكمه‌ت ناچار بێت ڕێژه‌ی مووچه‌ و مووچه‌خۆران له‌ ده‌زگا حكومییه‌كاندا كه‌م بكاته‌وه‌، ئابووریی وڵات تووشی كرژبوونه‌وه‌ ده‌بێته‌وه‌، ڕێژه‌ی تاوان زیاد ده‌كات و حاڵه‌تی جیابوونه‌وه‌ی هاوسه‌رگیری زۆرتر ده‌بێت.
له‌به‌ر ئه‌وه‌ له‌ ساڵی ٢٠١٦دا نابێت لۆمه‌ی حوكمه‌تی ناوه‌ندی بكه‌ین، ده‌بێت حوكمه‌تی هه‌رێمی كوردستان بتوانێت خاوه‌ن ئه‌و به‌رپرسیارێتییه‌ بێت و مامه‌ڵه‌ی دروست له‌گه‌ڵ دۆخه‌كه‌دا بكات.
تۆی هاووڵاتیش ده‌بێت له‌ خۆت بپرسیت بودجه‌ی ده‌ ساڵی ڕابردوو چۆن خه‌رج كراوه‌ و پرسیار بكه‌ین ئه‌و كه‌سانه‌ كێن كه‌ پلان داده‌نێن بۆ ئابووریی كوردستان، له ‌كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا بۆ چی هیوای گه‌وره‌ت پێ ده‌به‌خشن دواتر لێت ده‌كه‌ن به‌ خه‌ون؟ ئایا وڵاتێك چۆن به‌ڕێوه‌ ده‌برێت بێ ئه‌وه‌ی بزانین سیاسه‌تی ئابووری و سیاسه‌تی دراو (نه‌ختینه‌) سیاسه‌تی دارایی چییه‌؟
سیستمی دیموكراتی ته‌نها پرۆسه‌ی ده‌نگدان نییه‌، به‌ڵكو شه‌فافیه‌ت و ڕێزگرتنه‌ له‌ ڕای گشتی و به‌رپرسیارێتییه‌ له‌ پرسی نه‌ته‌وه‌یه‌ك، ڕێزگرتنه‌ له‌ یاسا و دادپه‌روه‌ریی كۆمه‌ڵایه‌تی.